Βίνιανη. Η «Κυβέρνηση του βουνού» της ελεύθερης Ελλάδας

Posted on 31 Μαρτίου, 2011. Filed under: Τα αντάρτικα λημέρια: Βίνιανη η κυβένρνηση του βουνού |

10 Μαρτίου 1944:

Βίνιανη, το σύμβουλο της σύγχρονης Ελληνικής μας Ιστορίας, που ο διακαής πόθος του λαού, για ανεξαρτησία και ελευθερία, πήρε εδώ σάρκα και οστά, μες τη φωτιά του 2ου Π. Πολέμου, στις 10 Μαρτίου του 1944.

Το πρώτο χωριό της Ευρώπης, που θεμελίωσε τις βάσεις μιας οργανωμένης κοινωνίας, κάτω από το κατοχικό άξονα. Εδώ στην ελεύθερη Ελλάδα, ιδρύθηκε η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (Π.Ε.Ε.Α), ο πρόδρομος μιας ανεξάρτητης κυβέρνησης από ξένους προστάτες, για τα δίκαια του λαού που τόσο είχε ανάγκη.

Το Ιστορικό σχολείο του χωριού, που σήμερα λειτουργεί ως Μουσείο Εθνικής Αντίστασης, φιλοξένησε το όραμα μιας νέας αρχής, μιας κοινωνίας πρωτόγνωρης για την εποχή εκείνη αλλά και της σημερινής. Ο Ε.Λ.Α.Σ. (Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός) εγγυητής, με πρωτοκαπετάνιο τον Άρη Βελουχιώτη, απελευθέρωνε την Ελληνική Ύπαιθρο και αέρας ελευθερίας έπνεε στα Ελληνικά βουνά.

Κάθε χρόνο Μάϊο μήνα, γίνονται γιορταστικές εκδηλώσεις απο τον δήμο Βίνιανης προς τιμή του Ιστορικού γεγονότος. Την Άνοιξη που η Βίνιανη ομορφαίνει πιότερο, μπορείτε να θαυμάσετε παράλληλα την αρχοντιά της, τα αρχοντικά της που φιλοξένησαν τους πρωταγωνιστές της, εκεί, κόντρα στο χρόνο.

Λίγοι μένουν πια στο χωριό μετά τον καταστροφικό σεισμό της 6ης Φεβρουαρίου 1966 που συγκλόνισε την Ευρυτανία, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στο νέο τουςχωριό, Ν. Α. στα Λιβάδια Βίνιανης.

Η Κυβέρνηση του Βουνού…

Φωτογραφία του Σπύρου Μελετζή με την «Κυβέρνηση του Βουνού» της Ελεύθερης Ελλάδας (Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης) και τον μητροπολίτη Κοζάνης Ιωακείμ μετά τον ανασχηματισμό της κυβέρνησης σε ευρύτερη πολιτική βάση στις 18 του Απρίλη 1944. Διακρίνονται από αριστερά: Κώστας Γαβριηλίδης (Γραμματέας Γεωργίας), Σταμάτης Χατζήμπεης (Γραμματέας Εθνικής Οικονομίας), Άγγελος Αγγελόπουλος (Γραμματέας Οικονομικών), Μανώλης Μάντακας (Γραμματέας Στρατιωτικών), Γιώργος Σιάντος (Γραμματέας Εσωτερικών), Πέτρος Κόκκαλης (Γραμματέας Κοινωνικής Πρόνοιας), Αλέξανδρος Σβώλος (Πρόεδρος και Γραμματέας Εξωτερικών, Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων και Λαϊκής Διαφώτισης), μητροπολίτης Ιωακείμ Κοζάνης, Ευριπίδης Μπακιρτζής (Αντιπρόεδρος και Γραμματέας Επισιτισμού), Ηλίας Τσιριμώκος (Γραμματέας Δικαιοσύνης) και Νίκος Ασκούτσης (Γραμματέας Συγκοινωνίας).

Η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ),η «Κυβέρνηση του Βουνού» της Ελεύθερης Ελλάδας, ιδρύθηκε με πρωτοβουλία του ΕΑΜ στη Βίνιανη της Ευρυτανίας στις 10 Μαρτίου του 1944 και αυτοδιαλύθηκε λίγο πριν από την απελευθέρωση, στις 9 Οκτωβρίου 1944. Στο διάστημα αυτό εκδόθηκαν 27 «Δελτία πράξεων και Αποφάσεων», που αποτελούσαν την Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της ΠΕΕΑ και περιλάμβαναν: 79 αποφάσεις, 64 πράξεις, 4 ψηφίσματα του Εθνικού Συμβουλίου, που ήταν η «Βουλή» της ΠΕΕΑ, 2 πρωτόκολλα ορκωμοσίας, που όλα μαζί δίνουν την πλήρη εικόνα της άσκησης της λαϊκής εξουσίας (νομοθετικής, εκτελεστικής και δικαστικής).

Αρχικά τις πρώτες 45 ημέρες, η σύνθεση της ΠΕΕΑ ήταν πενταμελής: Πρόεδρος (Πρωθυπουργός) και προσωρινά Γραμματέας (υπουργός) Εξωτερικών, ο στρατηγός Ευριπίδης Μπακιρτζής, Γραμματέας Στρατιωτικών (και προσωρινός Συγκοινωνίας), ο στρατηγός Μανώλης Μάντακας, Γραμματέας Εσωτερικών (και προσωρινός Επισιτισμού), ο Γιώργος Σιάντος, Γραμματέας Δικαιοσύνης (και προσωρινά Οικονομικών, Παιδείας, Θρησκευμάτων και Κοινωνικής Πρόνοιας),ο Ηλίας Τσιριμώκος και Γραμματέας Γεωργίας (και προσωρινά Εθνικής Οικονομίας), ο Κώστας Γαβριηλίδης.

Στις 10 Απριλίου, η ΠΕΕΑ ανασχηματίζεται και διευρύνεται. Η νέα σύνθεσή της, που έμεινε ως το τέλος: Αλέξανδρος Σβώλος, πρόεδρος, Ευριπίδης Μπακιρτζής, αντιπρόεδρος και Γραμματέας Επισιτισμού, Ηλίας Τσιριμώκος, Γραμματέας Δικαιοσύνης, Γιώργος Σιαντος, Γραμματέας Εσωτερικών, Εμμανουήλ Μάντακας, Γραμματέας Στρατιωτικών, Νικόλαος Ασκουτσής, Γραμματέας Συγκοινωνίας, Άγγελος Αγγελόπουλος, Γραμματέας Οικονομικών, Πέτρος Κόκκαλης, Γραμματέας Κοινωνικής Πρόνοιας, Κώστας Γαβριηλίδης, Γραμματέας Γεωργίας, Σταμάτης Χατζήμπεης, Γραμματέας Εθνικής Οικονομίας.

Τα μέλη της ΠΕΕΑ έδωσαν τον παρακάτω όρκο: «Ορκίζομαι ότι θα εκτελέσω πιστά τα καθήκοντά μου σαν μέλος της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης, έχοντας σαν γνώμονα το συμφέρον της πατρίδας μου και του ελληνικού λαού, ότι θα αγωνιστώ με αυτοθυσία για την απελευθέρωση της χώρας μου από το ζυγό των κατακτητών, ότι θα υπερασπίζω παντού και πάντοτε τις λαϊκές ελευθερίες και θα είμαι παραστάτης και οδηγός του λαού στον αγώνα για τη λευτεριά του και τα κυριαρχικά του δικαιώματα».

Η ΠΕΕΑ προκήρυξε εκλογές, στις 23 Απριλίου 1944 σ’ όλη την Ελλάδα, ελεύθερη και κατεχόμενη, για την ανάδειξη των εκλεκτόρων, που ψήφισαν στις 30 Απριλίου το Εθνικό Συμβούλιο, δηλαδή τη Βουλή της Κυβέρνησης του Βουνού. Στις εκλογές πήραν μέρος όλοι οι Έλληνες πολίτες, άνδρες και για πρώτη φορά γυναίκες , καθώς και οι νέοι πάνω από 18 ετών. Έτσι αναδείχθηκαν οι 202 Εθνοσύμβουλοι.

Το Εθνικό Συμβούλιο συνήλθε στις Κορυσχάδες , από τις 14 έως 27 του Μάη του 1944. Συνεδρίαζε στις αίθουσες του Δημοτικού Σχολείου, που διασκευάστηκε κατάλληλα και διακοσμήθηκε με τοιχογραφίες για να εκπληρώσει το σημαντικό σκοπό του Συμβουλίου. Στις Κορυσχάδες του 1944, που ήταν ότι η Επίδαυρος του 1821, το Εθνικό Συμβούλιο με πρόεδρο το στρατηγό Νεόκοσμο Γρηγοριάδη και γραμματέα τον Κώστα Καραγεώργη, με την παρουσία μεγάλων προσωπικοτήτων του αγώνα και της πολιτικής, συζητήθηκαν δημοκρατικά όλα τα ζητήματα της Ελεύθερης Ελλάδας και η πορεία προς την τελική απελευθέρωσης. Με το μνημειώδες ψήφισμα που εκδόθηκε στο τέλος των εργασιών, κατοχυρώνονταν οι λαϊκές κατακτήσεις, διατυπώνονταν οι αρχές και τα ιδανικά του εθνικού αγώνα, για την αυτοδιοίκηση και τη λαϊκή δικαιοσύνη, οι θεμελιώδεις θεσμοί του βίου του Ελληνικού λαού. Καθόριζε ότι όλες οι εξουσίες πηγάζουν από το λαό και ασκούνται από το λαό.

Οι Εθνοσύμβουλοι που εξελέγησαν και συμμετείχαν στο Συμβούλιο των Κορυσχάδων, ήταν:

ΑΤΤΙΚΟΒΟΙΩΤΙΑΣ: Αθηνών: Σβώλος Αλ., Αγγελόπουλος ʼγγ., Σαρηγιάννης Πτολ., Γεωργαλάς Γ., Κόκκαλης Πέτρος, Ζεύγος Γ., Χατζής Θ., Μαργώλης Δ., Κανελλόπουλος Σ., Βλαντάς Δ., Δσποτόπουλος Κ., Σωτηρίου Κ., Καρβούνης Ν., Νισυρίου Καίτη, Καλομοίρης Γ., Στρατής Δ., Παπαπολίτης Σ., Μηλιάδης Γ., Βλαχούλης Σ., Σβώλου Μαρία, Αττικής: Ράμμος Ορέστης, Πειραιώς : Μάντακας Εμμ., Ρούσος Π., Χατζηβασιλείου Χρύσα, Σημίτης Γ., Παπαγιάννης Κ., Κουτσογιάννης Αν., Μπαρτζής Αλ., Χατζήμπεης Σ., Θηβών: Μόσχος Γ., Σαράτσης Σ., Σταμάτης Γ., Μεγάρων: Πέππας Σ., Λειβαδιάς: Πρωτούλας Λ., Σαλαμίνας: Πάλλας Δημήτριος.

ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ: Αγρινίου-Τριχωνίδας: Ακρίδας Αναστ., Καζαζής Κ., Κακογιάννης Θ., Πετρίδης Τάσος, Βάλτου: Καρασεβδάς Π., Σαρταούρας Κων., Δομοκού: Βελουχιώτης Άρης, Λοκρίδας: Θανασέκος Γ., Δωρίδος: Κουτσάγγελου Βασ., Ευρυτανίας: Θεοδωρόπουλος Αργ., Θέρμου: Γαλανόπουλος Δημ., Μεσσολογγίου: Μακρυκώστας Κ., Τσέκος Γιάννης, Ναυπακτίας: Μασμανίδης Σ., Ξηρομέρου: Τσέλιος Βασ. (Γεροδήμος). Παρνασίδος: Ψαρρός Ηλίας. Λαμίας-Φθιώτιδος: Τσιριμώκος Ηλ., Μανιάτης Ηλ., Φίτσιος Τάκης, Τσιριμώκος. Ευρυτανία: Αργύρης Θεοδωρόπουλος .

ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ: Λαρίσης: Γυφτοδήμος Κ. (Καραγιώργης), Σταφυλάρας Α., Φιλιππίδου Φωτεινή, Κατσαρός Αθ., Ψιάρης Δημ. Αλμυρού: Ματίκας Κ. Βόλου: Ιωαννίδης Γ., Πορφυρογένης Μιλτ., Παπακώστας Μιλτ., Κοντοράτος Γ., Αποστολίδης Βασ., Σφέτζος Αν. Πηλίου: Κουφοδήμος Η. (Πηλιορείτης). Αγιάς: Καλέργης Λεων. Ελασσόνος: Δαδαλιάνης Β. Καρδίτσας: Σιάντος Γ., Καραγιάννης Γ., Αλεξανδρής Σολ., Παπαδόπουλος Αθ. Καλαμπάκας: Κούτσης Σ. Τρικάλων: Σαράφης Στέφανος, Δεληγιάννης Δημ., Παπαζαχαρίας Ζ., Κόκκινος Βασ. Τυρνάβου: Δογάνης Γ. Φαρσάλων: Παπαθανασίου Γ.

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ: Θεσσαλονίκης: Δηλεαβέρης Κ., Κωνσταντινίδης Ι., Μπακιρτζής Ευριπ., Στρίγκος Λεων., Βαφειάδης Μάρκος, Καραμαούνας Λ., Μπαλάσκας Δημ., Μαραγκός Δ., Παπαδημητρίου Ρ., Σινάκος Μ., Σταματίου Μιχ., Λώλος Κ. Καβάλας: Παρτσαλίδης Μ. Καστοριάς: Δήμου Χρ., Καραμιτζής Μ., Τσιτσίνας Διαμ. Κοζάνης: Θεοδοσιάδης Σ., Παπαδόπουλος Φιλ., Πανταζόπουλος Κων. Κιλκίς: Γαβριηλίδης Κ. Πολυγύρου: Καρακούσης Πέτρος. Σερβίων: Μητροπολίτης Ιωακείμ, Σερρών: Μενύχτας Διον.. Φλωρίνης: Τζίμας Α., Σίμος Α., Αρναίας: Μάρκου Α. Bαΐου: Καρούτας Αθ. Γρεβενών: Ηλιάδης Θεμ., Εδέσσης: Γρηγοριάδης Νεόκοσμος., Γρηγοριάδης Σόλων, Κόστος Κ., Κοτανίδης Ξ., Τουρτούρης Χ. Κατερίνης: Λεβίδης Ιω. Βεροίας: Ιωσηφίδης Ι. Καρατζόβας: Κοντόπουλος Κ. Λαγκαδά: Χρυσάφης Χ.

ΗΠΕΙΡΟΥ: Άρτας: Γκεσούλης Σ., Κοντοχρήστος Χ., Κολιάτσης Ελ. Ιωαννίνων: Λούλης Αλκ., Παπαβρανούσης Λ., Κολοβός Κ. Φιλιατών: Θεολόγης Δ. Πρεβέζης: Μπουραζάνης Κ. Ζαγορίου: Τσιάντης Ν. Καλαμάτα: Ζίπας Περ. Καστανοχωρίου: Κοτζιάς Δημ. Πωγωνίου: Τζιτζιάνης Παν. Κονίτσης: Σακελλαρίδης Βασ. Φιλιπιάδος: Παπαδήμας Β. Νικοπόλεως: Ντούσιος Π.

ΠΕΛΟΠΟΝΗΣΣΟΥ: Πύργου Ηλείας: Μητροπολίτης Αντώνιος, Πετραλιάς Σ. Αργυράκης Γ. Σπετσών: Παπαγεωργίου Δ. Ολυμπίας: Φωτόπουλος. Ύδρας: Γεωργοπαπαδάκος Α. Καλαμών: Κοροντζής Γ., Δημητρακόπουλος Ε., Δάλας Γ., Μαυροειδή Μάχη, Αμαλιάδος: Αργυρόπουλος Π., Αποστολόπουλος Κ. Τροιζηνίας: Κωστενέλος Γ. Κορινθίας: Γρηγορόπουλος Ν. Γορτυνίας: Γαλανόπουλος Τ. Κυνουρίας : Μάστορης Νικόλ. Γυθείου: Γιαννακούρος Βασίλειος. Οιτύλου: Σαραντάκος Γ. Μεγαπόλεως: Σιμόπουλος Παν. Μαντινείας: Παπαδάκης Τιμ. Τριπόλεως: Μυίγας Γρ., Αργυρόπουλος Ιάσ. Φιλιατρών: Σταθόπουλος Κ., Ανάργυρος Ηλίας. Καλαβρύτων: Μίχος Δ. Πατρών: Λαλ. Ρούσος, Μανούσος Ανδρ., Κανελλάτος Γ., Κωνσταντίνου Θρ., Πρεβεζάνος Γιαν. Αιγίου: Σχίζας Δημ., Τρουπής Δημ. Αιγιαλείας: Γιαννόπουλος Τ. Λακεδαιμονίας: Πετροπουλάκης Πιέρρ. Επιδ. Λιμηράς: Μακρής Απ., Παυλίας: Κανελλόπουλος Βασ. Μεσσήνης: Βουρνάς Γιάννης. Τριφυλλίας: Παπαδόπουλος Παν.

ΝΗΣΙΩΝ: Χαλκίδος: Καρλατύρας Β., Καλαμπαλίκης Ι. Ιστιαίας: Σούρας Γ. Καρυστίας: Νιάσκος Μ. Λευκάδος: Παπαστάθης Κ. (ιερέας), Κρήτης: Ασκούτσης Ν., Ζάχος Σ..

ΒΙΝΙΑΝΗ ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ – Εδώ «γεννήθηκε» η Κυβέρνηση του Βουνού

Αναπαράσταση της αίθουσας συνεδριάσεων της ΠΕΕΑ, μέσα στο μουσείο

«Σ’ αυτό το σπίτι ήταν το τυπογραφείο του ΕΛΑΣ… Σ’ εκείνο με τη μισογκρεμισμένη στέγη έμενε ο Σβώλος. Κι εδώ ο Σιάντος…». «Στο δίπατο, ήταν που συναντήθηκε ο Βελουχιώτης με τον Ζέρβα και τους Αγγλους για την ανατίναξη στον Γοργοπόταμο… Το σπίτι εκεί πέρα, ήταν για τους Ρώσους στρατιώτες. Τους βλέπαμε, μικρά παιδιά εμείς, να πλένονται μισόγυμνοι μες στο καταχείμωνο και παγώναμε…» Βίνιανη Ευρυτανίας.

Εδώ που, στις 10 Μάρτη του 1944, συγκροτήθηκε η Πολιτική Επιτροπή Πολιτικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ), η «Κυβέρνηση του Βουνού».

Τούτη τη φορά, η Ιστορία δε γεμίζει μερικές σελίδες ενός βιβλίου με αράδες από μελάνι.
Ξετυλίγεται στα λιθόστρωτα μονοπάτια του χωριού, στο κατώφλι των σπιτιών, στα δωμάτια που κρύβουν οι χοντροί τοίχοι, έξω από το παλιό καφενείο. Στα δρομάκια όπου, ανάμεσα στις τσουκνίδες και στα αγριόχορτα που ανταμώνει σήμερα όποιος τα περπατήσει, τα ίχνη των ΕΛΑΣιτών μοιάζουν να μην έχουν σβήσει. Εκεί όπου, αν ο οδοιπόρος κλείσει τα μάτια, δεν είναι δύσκολο να αντικρίσει τις αντάρτισσες να πλένουν στη ρεματιά. Οπως και να αφουγκραστεί τις κουβέντες που έστηναν οι χωριανοί με τα στελέχη της ΠΕΕΑ για την πορεία του αγώνα, αλλά και τα καθημερινά προβλήματα.

Ενα ολόκληρο χωριό αφηγείται πως, την ώρα που ο ελληνικός λαός πολεμούσε τον κατακτητή, μέσα στην πείνα και τις κακουχίες, ανταμώνοντας καθημερινά το θάνατο, την ίδια εκείνη ώρα, πάσχιζε να θεμελιώσει την ανοικοδόμηση μιας χώρας μισοκατεστραμμένης. Να διδάξει γράμματα στα ξυπόλυτα παιδιά του, να διασώσει τον πολιτισμό του, να φτιάξει θεσμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ώστε να διοικεί τον τόπο του. Να εδραιώσει τη δικαιοσύνη και τη δημοκρατία, να εδραιώσει τη λαϊκή εξουσία…

Προπύργιο της Νέας Ελλάδας

«Το χωριό μας το εγκατέλειψαν», λέει ο Ν. Μπακογιάννη

«Βυθισμένη» στην ιδιόμορφη ορεινή ομορφιά της Ευρυτανίας, η Βίνιανη βρίσκεται ανάμεσα στις κορυφές του Τυμφρηστού, σε υψόμετρο 700 μέτρων, κάμποσα χιλιόμετρα από το Καρπενήσι. Για να φτάσει κανείς στο χωριό, περνά μέσα από έλατα που μονάχα ο δρόμος χωρίζει από πελώρια πλατάνια, τα οποία ποτίζουν τα κλαδιά τους στα νερά του Μέγδοβα. Σ’ αυτήν την πανέμορφη τοποθεσία, είναι το μέρος που η ηγεσία του ΕΑΜ μετέτρεψε σε προπύργιο του απελευθερωτικού αγώνα.Ηδη από το Μάρτη του 1944, η Βίνιανη ήταν η έδρα της Κυβέρνησης του Βουνού. Εκεί πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες, κομβικής σημασίας συσκέψεις που έθεσαν τον άξονα δράσης, προκειμένου να υλοποιηθούν οι στόχοι που είχαν τεθεί ευθύς εξαρχής: η Εθνική Απελευθέρωση. Η αποκατάσταση της λαϊκής κυριαρχίας. Η βελτίωση, ολοκλήρωση και απρόσκοπτη λειτουργία των θεσμών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Η προσαρμογή του λαϊκού στρατού στις αξιώσεις της νέας πραγματικότητας. Η ικανοποίηση των βιοτικών αναγκών του ελληνικού λαού και η περίθαλψη των θυμάτων του κατακτητή. Η ένωση όλου του ελληνικού λαού, κάτω από μια ενιαία δική του κυβέρνηση. Από τις εκλογές που η ΠΕΕΑ προκήρυξε για το τελευταίο δεκαήμερο του Απρίλη του ’44 (στις οποίες ψήφισαν 1.800.000 άντρες και γυναίκες άνω των 18, σε ελεύθερες, ημικατεχόμενες και κατεχόμενες περιοχές της χώρας, μέσα σε συνθήκες απίστευτων διώξεων από τον κατακτητή), εκλέχτηκαν 180 εκπρόσωποι για την πρώτη συνεδρίαση του Εθνικού Συμβουλίου, στις Κορυσχάδες, από τις 14 έως τις 27 Μάη του ίδιου χρόνου. Πήραν μέρος πατριώτες που ανήκαν στο ΚΚΕ, στο Αγροτικό Κόμμα Ελλάδας, στο Σοσιαλιστικό Κόμμα, στο Σοσιαλεργατικό, στη Δημοκρατική Ενωση, στην Ενωση της Λαϊκής Δημοκρατίας, στο Κόμμα των Αριστερών Φιλελευθέρων, στο Μεταρρυθμιστικό Κόμμα, όπως και ανεξάρτητοι.

Ο Αρης με αντάρτες, στους Αγ. Αναργύρους της Βίνιανης

Την ανάγκη συγκρότησης εθνικής κυβέρνησης, σημείωνε στις αποφάσεις της η 10η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, η οποία συγκλήθηκε το Γενάρη του 1944: «Το φούντωμα του εθνικού αγώνα, η απελευθέρωση σημαντικού μέρους του εθνικού εδάφους, η ανάγκη της υπέρτατης συνένωσης και επιστράτευσης όλων των εθνικών δυνάμεων στη σημερινή τελική φάση του πολέμου, για την ολοκληρωτική συντριβή των κατακτητών στο πλευρό των συμμάχων, βάζουν μπροστά στο αγωνιζόμενο έθνος επιτακτικά το πρόβλημα της δημιουργίας στην Ελεύθερη Ελλάδα κεντρικού κυβερνητικού οργάνου εθνικής ενότητας και απελευθέρωσης…»^*Στις 18 Απρίλη του 1944 η ΠΕΕΑ ανασχηματίζεται και, από τα πέντε μέλη που την αποτελούσαν αρχικά, φτάνει να αριθμεί εννιά επικεφαλής Γραμματειών (υπουργείων): ο Αλέξανδρος Σβώλος ήταν γραμματέας Εξωτερικών, Παιδείας, Θρησκευμάτων και Λαϊκής Διαφώτισης (και πρόεδρος της ΠΕΕΑ). Ο Ευρ. Μπακιρτζής γραμματέας Επισιτισμού (και αντιπρόεδρος της ΠΕΕΑ). Ο Ηλ. Τσιριμώκος γραμματέας Δικαιοσύνης. Ο Εμ. Μάντακας γραμματέας Στρατιωτικών. Ο Ν. Ασκούτσης γραμματέας Συγκοινωνίας. Ο Αγγ. Αγγελόπουλος γραμματέας Οικονομικών. Ο Π. Κόκκαλης γραμματέας Κοινωνικής Πρόνοιας. Ο Κ. Γαβριηλίδης γραμματέας Γεωργίας. Ο Στ. Χατζήμπεης γραμματέας Εθνικής Οικονομίας.

Στο σπίτι δεξιά, έγινε η συνάντηση Βελουχιώτη, Ζέρβα και Αγγλων για την ανατίναξη στο Γοργοπόταμ

Το έργο της ΠΕΕΑ ήταν ιδιαίτερα πλούσιο. Εκανε προσπάθεια να δικαιώσει τις προσδοκίες όλων όσοι είχαν αγωνιστεί με αυταπάρνηση και ηρωισμό ενάντια σε ξένους και ντόπιους δυνάστες, αποτυπώνοντας τους πρώτους καρπούς της συλλογικής δουλιάς ενός λαού που πεισματικά και θαρραλέα αποζητούσε την προκοπή. Με τον «Κώδικα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης» η ΠΕΕΑ καθόρισε την οργάνωση, τη λειτουργία και τις αρμοδιότητες των Επαρχιακών Συμβουλίων, των Διοικητικών Επιτροπών, των υπηρεσιών των Γραμματειών. Καθόρισε νομοθετικά το ελάχιστο όριο συντήρησης του εργαζόμενου και της οικογένειάς του. Αναγνώρισε, για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας, την ισοτιμία της γυναίκας με τον άντρα, τη μισθολογική εξίσωση του εργαζόμενου και της εργαζόμενης. Παραχώρησε τα δάση και τους βοσκότοπους στις κοινότητες. Μερίμνησε για την ανακούφιση των οικογενειών των θυμάτων, των απόρων και των πυροπαθών. Εξασφάλισε τη λειτουργία δημοτικών σχολείων, όπως και παιδαγωγικών φροντιστηρίων για προετοιμασία δασκάλων, τύπωσε βιβλία. Ιδρυσε το Σώμα Εθνικής Πολιτοφυλακής, για να φρουρεί τα δικαιώματα και τις ελευθερίες του λαού. Κι όλα αυτά, την ώρα που οι κατακτητές, βλέποντας την επερχόμενη ήττα τους, πυρπολούσαν χωριά και εκτελούσαν πατριώτες με μεγαλύτερη εκδικητική μανία, ενώ η ντόπια αντίδραση που είχε καταφύγει στη Μέση Ανατολή μεθόδευε την υποδούλωση του ελληνικού λαού στους Βρετανούς ιμπεριαλιστές.

«Το χωριό μας… το εγκατέλειψαν»

Το τυπογραφείο του ΕΛΑΣ στεγάστηκε σ’ αυτό το σπίτι

Περιμένει κανείς, η Βίνιανη να έχει χαρακτηριστεί ιστορικός χώρος. Ή ακόμα να τελεί υπό την προστασία της πολιτείας, για να διασωθεί ως πολύτιμο μνημείο της ιστορίας της νεότερης Ελλάδας. Κι όμως. «Το χωριό μας… το εγκατέλειψαν», λέει ο Νίκος Μπακογιάννης, πρόεδρος σήμερα του «Σωματείου Εθνικής Αντίστασης, ΠΕΕΑ Βίνιανης Ευρυτανίας». Ο σεισμός που έγινε το 1966 στην περιοχή, ευνόησε εκείνους οι οποίοι αναζητούσαν αφορμή για να ερημωθεί η ιστορική Βίνιανη, και κυρίως για να σβηστούν από τη λαϊκή μνήμη τα γεγονότα με τα οποία συνδέεται. Ετσι το 1968, το χωριό εκκενώθηκε «λόγω κινδύνου κατολισθήσεως». Οι οικογένειες που το κατοικούσαν δημιούργησαν τη Νέα Βίνιανη, σε μια τοποθεσία που δεν μπορεί να συγκριθεί με όσα πλεονεκτήματα εξασφάλιζε η γενέτειρά τους.«Πόσες φορές θυμάμαι στην πλατεία τον Αρη, τον Σαράφη…», διηγείται ο κυρ-Νίκος. Οταν έγινε η πρώτη συνεδρίαση της ΠΕΕΑ στο δημοτικό σχολείο του χωριού, ήταν εννιά χρονών παιδί.
Σήμερα, φτάνοντας στην εκκλησιά των Αγίων Αναργύρων, τραβά το σκοινί για να ηχήσει η καμπάνα, στο μέρος όπου άλλοτε ο ήχος της ειδοποιούσε για τις συνελεύσεις των κατοίκων. Εδώ όπου, τα μόνα ίχνη ζωής που έχουν απομείνει, είναι η μυρωδιά από το χαμομήλι, το χρώμα της άγριας παπαρούνας.
Η εγκατάλειψη του χωριού από την πολιτεία αφήνει περιθώρια ασυδοσίας σε ιδιώτες, που τα τελευταία χρόνια έσπευσαν να αγοράσουν κάποια από τα σπίτια του. Τα κτίσματα λοιπόν που φιλοξένησαν τον τιτάνιο αγώνα του λαού μας για τη λευτεριά του, σήμερα εξελίσσονται σε εξοχικές κατοικίες – γιατί όχι κάποια στιγμή και σε τουριστικά καταλύματα.
Το μόνο σημείο του χωριού που έχει διασωθεί, μετά από επίμονες προσπάθειες φορέων της Ν. Βίνιανης, είναι το σχολείο, όπου στεγάζεται ένα πολύ αξιόλογο μουσείο. Να σημειωθεί, βέβαια, πως ο χώρος αναπλάστηκε μόλις πριν από έξι χρόνια, ενώ μέχρι την κατασκευή του μουσείου, σύχναζαν μέσα… κατσίκια.
Η μία αίθουσα του μουσείου, αναπαριστά το χώρο συνεδριάσεων της ΠΕΕΑ, ενώ το φωτογραφικό υλικό – με πλάνα από την καθημερινότητα των ΕΛΑΣιτών αλλά και της Βίνιανης – που εκτίθεται, είναι ιδιαίτερα πλούσιο.
«Στα χωριά παίρνουν τις αποφάσεις τους», είναι η περιγραφή μιας φωτογραφίας που εικονίζει άνδρες και γυναίκες, νέους και ηλικιωμένους, με ορατά τα σημάδια της κόπωσης και των κακουχιών να συνεδριάζουν κάτω από δέντρα. Εικόνες από συσσίτια των οποίων τη συχνότητα και την ποιότητα η ΠΕΕΑ ανέλαβε να βελτιώσει από την πρώτη κιόλας στιγμή της συγκρότησής της, ώστε ο λαός να διασφαλίσει φαγητό. Χαρτονομίσματα και γραμματόσημα που εξέδωσε η Κυβέρνηση του Βουνού. Ενας πίνακας του ΕΛΑΣ με τη διάρθρωση των σωμάτων στρατού, αλλά και ένας αυθεντικός γερμανικός χάρτης με σημειωμένες τις ελλαδικές περιοχές που είχαν απελευθερώσει τα στρατεύματα του ΕΛΑΣ. Φωτογραφίες από υπαίθριες χειρουργικές επεμβάσεις, από αντάρτισσες που ασκούνταν στο χειρισμό και στη συναρμολόγηση όπλων, αλλά και από την έντονη πολιτιστική δραστηριότητα που αναπτυσσόταν στις ελεύθερες περιοχές: Συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις κλπ.
Ιδιαίτερα πλούσιο είναι ακόμα το έντυπο υλικό από νομοθετικές και διοικητικές διατάξεις της ΠΕΕΑ: άρθρα για την οργάνωση του πολέμου και της λαϊκής ασφάλειας. Για τη λαϊκή δικαιοσύνη. Την οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών. Της οικονομίας, της κοινωνικής πρόνοιας. Αρθρα για τα πολιτικά δικαιώματα, αποφάσεις τοπικών συνελεύσεων.

Μέρη… «επικίνδυνα»

Το χωριό όντως εγκαταλείφθηκε επειδή ήταν επικίνδυνο. Οχι όμως για τις ζωές των κατοίκων του. Ηταν «επικίνδυνο» για την εξουσία της ντόπιας αστικής τάξης. Ο ΕΛΑΣ, όσα ήταν και όσα έκανε ο ΕΛΑΣ, η ΠΕΕΑ, όσα έπραξε και όσα σημαίνει η ΠΕΕΑ, η δύναμη με την οποία εξόπλιζε το λαό η ενότητα που διέκρινε τους αγώνες του, μα πάνω απ’ όλα το δίκιο του, έπρεπε να «ταφούν».
Μήπως άλλωστε είναι η πρώτη φορά; Μήπως δεν είναι ανάλογη η «τύχη» της Μακρονήσου; Του κολαστηρίου όπου χιλιάδες αγωνιστές κατέθεσαν μαρτυρικά το δικό τους φόρο αίματος για την ελευθερία και τη δημοκρατία στον τόπο μας, το οποίο ενώ η αστική τάξη έχει μετατρέψει με την υπογραφή της σε μαντρί ζώων, πρόσφατα καπηλεύτηκε για προεκλογικούς λόγους; Μήπως δεν είναι ανάλογη η τύχη δεκάδων ιστορικών χώρων διάσπαρτων σε όλη τη χώρα; Μήπως δεν είναι ίδια η τύχη ολόκληρης της ιστορίας της Εθνικής Αντίστασης, την οποία τα σχολικά βιβλία στριμώχνουν σε ελάχιστες σελίδες;
Δεν είναι υπερβολικό να πούμε ότι η αστική τάξη θέλει να ξεχαστεί η αληθινή Εθνική Αντίσταση. Να ξεχαστεί ποιος αντιστάθηκε και γιατί. Τρέμουν οι εκμεταλλευτές της εργατικής τάξης τη μέρα που ο λαός θα πάρει και πάλι τη ζωή στα δικά του χέρια. Και σωστά τρέμουν…

Αναστασία ΜΟΣΧΟΒΟΥ

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ – Κυριακή 15 Αυγούστου 2004

ΒΙΝΙΑΝΗ